تاریخچه سفالگری

تاریخچه سفالگری

به طور حتم می توان گفت ظروف ساخته شده با گل رس، قدیمی ترین ساخته دست بشر است.
ولی نمی توان به درستی مشخص کرد که در کدام نقطه از جهان اولین بار انسان دست به خلاقیت زده
و ترکیب آب و خاک را برای ساخت اشیا به کار برده است.
البته از آن جایی که تمدن های باستانی محل اولیه همه اکتشافات و اختراعات انسانی می باشند،
لذا می توان گفت سفالگری نیز ریشه در تمدن ها و سرزمین های باستانی دارد.

سفال یکی از قدیمی ترین صنایع دستی است و آثار بسیار زیادی از این هنر در دوره های
مختلف تاریخی در سراسر جهان کشف شده است.
برای اولین بار انسان های نخستین به ساخت ظروف گلی اقدام کرده بودند و پس از
مدتی که به دلیل تبخیر رطوبت موجود در گل، ظروف ساخته دست آن ها خشک شده
بود و آن ها به این موضوع پی برده بودند که با شکل دادن به گل و خشک کردن آن
می توان ظروف مورد نیاز را تهیه نمود و سپس در طول زمان متوجه این نکته شده بودند
که می توان ظروف گلی ساخته شده را توسط حرارت خشک نمود و به این ترتیب به ساخت ظروف محکم تر و با دوام بیشتری می پرداختند.

مطالعه تاریخ سفالگری در جهان، می تواند بینش مناسبی نسبت به فرهنگ گذشته را برای ما فراهم آورد.
سفال یکی از ماندگارترین آثار هنری است و مطالعه سفال های باستانی می تواند
اطلاعات کلی و جامعی از وضعیت اقتصادی و توسعه فرهنگی را به دست آورد.

مقاله تاریخچه سفالگری
تاریخچه سفالگری با چرخ سفالگری

اختراع چرخ سفالگری

در دوران های بعدی، یعنی حدود چهار هزار سال قبل از میلاد، سفالگران این ظروف
سفالی را زیباتر و شفاف تر ساختند و از کنده کاری هایی با شکل های مختلف ظروف برای
تزیین ظروف سفالی استفاده کردند و این خود می تواند حاکی از اختراع چرخ سفالگری
در این دوران باشد که البته این چرخ های اولیه در واقع تخته های چوبی باریکی بودند
که توسط حرکت دست چرخانده می شدند تا به سفال حالت دلخواه و شکل زیباتری بدهند.
اختراع چرخ سفالگری در واقع نقطه عطف سفالگری محسوب می شود؛ زیرا چرخ های
سفالگری موجب رونق صنعت سفالگری شدند و تحول بزرگی را در ساخت سفال و ترویج سفالگری ایجاد کردند.

کوره سفالگری

در حدود سه هزار سال قبل از میلاد سفال های خاکستری ساخته شده توسط؛
چرخ که البته بسیار الگو گرفته از ظروف فلزی بودند رواج پیدا کردند.
ظروف بدست آمده از این دوران نشانگر این است که این ظروف در کوره های مخصوص
و در شرایط حرارتی و اکسیداسیون مناسب در کوره قرار گرفته و پخته شده اند.
استفاده از این سفال های خاکستری تا اواسط هزاره دوم قبل از میلاد هم بسیار
رواج داشت؛ تا اینکه در حدود هزار سال قبل از میلاد صنعت فلزکاری رونق بیشتری
پیدا کرد و استفاده از صنعت سفالگری کاهش یافت و هم چنین سفال های ساخته شده در این تاریخ از مرغوبیت پیشین برخوردار نبودند.

تاریخچه سفالگری با کوره
تاریخچه سفالگری هخامنشی

تاریخچه سفالگری در زمان سلسله هخامنشی

دوران درخشان بعدی در صنعت سفالگری مربوط به سده ششم قبل از میلاد و در زمان سلسله هخامنشی است؛
یرا در این دوران سفال های لعاب دار ایجاد شدند.
سفال های به دست آمده از این دوران دارای طراحی و ظرافت بسیار زیادی هستند و
همچنین دیوارهای کاخ های تخت جمشید و شوش با استفاده از آجرهای لعاب طراحی و ساخته شده بودند.

بنابراین ساخت ظروف لعاب دار مربوط به دوران هخامنشی است که این ایده نیز خود
یکی دیگر از ابداعات خارق العاده و شگفت انگیز سفالگری محسوب می شود.
پس از سلسله هخامنشی؛ می توان به سفالگری در دوره اشکانیان و ساسانیان اشاره کرد.
در این دوره ظروف سفالی را در دو گروه لعابدار و بدون لعاب تهیه می کردند.
البته در دوران ساسانی بیشتر از رنگ های آبی و سبز فیروزه ای برای تهیه ظروف سفالی موردنظر خود استفاده می کردند.

سفالگری اسلامی به سه دوره اولیه اسلامی، دوره میانه اسلامی و دوره متأخر اسلامی تقسیم می شود:

که در دوره اولیه پس از اسلام رنگ لعاب مینایی که رنگ آن کاملا سفید بود،
در مقایسه با استفاده از گل رس سفید رواج پیدا کرد.
در دوران میانه اسلامی ساخت ظروف چینی رونق پیدا کرد و در بسیاری از ظروف
ساخته شده در این دوران از لعاب زرین فام استفاده می شد.

در دوران متأخر اسلامی و به خصوص در عهد صفوی، سفال ها از تنوع و زیبایی بیشتری
برخوردار شدند و آثار سفالی بسیار زیاد و متنوعی هم از دوران صفوی به یادگار مانده
است که نمایانگر شکوفایی صنعت سفالگری در این دوران است.
علاوه بر آن در این دوران هنر کاشی کاری هم رواج بسیاری یافت که از آن در معماری و طراحی نمای ساختمان بهره می بردند.
به همین دلیل از قرن پنجم هجری به بعد کمتر بنایی را می توان یافت که در آن از
کاشی کاری ها و خشت های زیبا برای تزیین نمای بنا استفاده نشده باشد.

تاریخچه سفالگری دوره اول اسلامی
تاریخچه سفالگری

مبدا و جایگاه اصلی سفالگری کجاست ؟

باستان شناسان سرزمین باستانی سومر را جایگاه اصلی سفالگری می دانند.
ولی کاوش های انجام شده حکایت از پیداکردن آثار سفالی مربوط به شش هزار سال قبل در نواحی جیرفت دارد.
آنچه مسلم است ایرانیان از دیرباز با این هنر باستانی آشنا بوده اند و در ساخت ظروف گلی از آن استفاده می کردند.

تاریخچه سفالگری در مصر

همانطور که از شواهد تاریخی بر می آید ساخت سفال به وسیله چرخ سفالگری به حدود
400 سال قبل از میلاد باز می گردد و پس از آن دوران تولید انبوه سفال آغاز گردید و
سفالگری رواج بیشتری در سراسر جهان پیدا کرد. سفال های کشف شده را از طریق
تجزیه و تحلیل و ردیابی عناصر موجود در خاک رس آن ها می توان شناسایی کرد و به این ترتیب برآوردیی از تاریخ پخت آن ها به دست آورد.
برای اولین بار مصریان اقدام به ساخت کوره برای ساخت ظروف سفالی نمودند.

آن ها برای ساخت سفال از مخلوطی از کاه و خاک رس استفاده می کردند. پس از آن
در مصر باستان از خاک رس نرم و ترکیب آن با کوارتز برای این کار استفاده می کردند.
برای صیقل دادن سطح سفال ها از سایش سنگ بر روی آن ها استفاده می کردند و
با لایه نازک دیگری از گل رس را بر روی سفال می کشیدند و به این ترتیب ناهمواری های موجود در سفال را از بین می بردند.

مردم مصر با کسب بیشتر در این زمینه یک ماده سبز مایل به آبی را برای استفاده در سفالگری کشف کردند.
این ماده در واقع از ترکیب کوارتز با کربنات سدیم و مس معدنی تشکیل شده بود و
از آن به عنوان لعابی برای تزیین ظروف سفالی استفاده می کردند.

تاریخچه سفالگری مصر
تاریخچه سفالگری یونان

تاریخچه سفالگری در یونان

ظروف سفالی ساخته شده در یونان باستان نیز دارای فرم و حالت های متنوعی بودند و
میل به زیبایی و تکامل در آن ها موج می زد.
سفال در این دوران با تصاویری از سبک زندگی روزانه مردم و همچنین داستان های
خدایان و الهه های یونانیان ترکیب شده بود.
در گلدان ها و ظروف سفالی ساخته شده توسط خاک رس که معمولا به رنگ قرمز بودند،
این تصاویر با یک پس زمینه سیاه و سفید نقاشی شده بود که زیبایی خاصی به این ظروف می بخشید.

تاریخچه سفالگری در قرون وسطی

در قرون وسطی از مخلوط شن و ماسه با خاک رس در سفالگری استفاده می شد و
ظروف ساخته شده به این روش دارای استحکام زیادی بودند.
در این روش باید میزان به کافی آب در ترکیبات گل سفالگری وجود داشته باشد.
استفاده از آب کافی و ورز دادن گل سبب ایجاد یک گل مناسب برای کوزه گری می گردد
و از ایجاد ترک سفال در کوره جلوگیری به عمل می آورد.
ترکیب کردن و ورز دادن گل خاک رس سبب شکل دهی مناسب به سفال می گردد و از
مشکلات ایجاد شده به دلیل انبساط حرارتی جلوگیری به عمل می آورد.

تاریخچه سفالگری قرون وسطی
تاریخچه سفالگری قرن 13

تاریخچه سفالگری در قرن سیزدهم

در حدود نیمه قرن سیزدهم، سفالگران آلمانی شروع به تولید ظروف سفالی سنگ نما کردند.
در این نوع از ظروف سفالی که با استفاده از خاک رس نرم ساخته شده بودند،
از دمای بیشتری برای پخت آن ها استفاده می شد.
این ظروف سفالین سنگ نما در رنگ های قهوه ای مایل به زرد و یا خاکستری بودند و
جزء ظروف بسیار محکم و با دوام بسیار زیاد به شمار می رفتند.

ظروف سفالین شفاف برای اولین بار در چین تولید شدند.
این ظروف سفالی چینی از یک خاک رس به نام کائولن ساخته شده بودند و در رنگ های متنوع و گوناگونی عرضه می شدند.

تاریخچه سفالگری در ایران

امروزه در بسیاری از شهرهای ایران هنوز صنعت سفالگری با علاقه خاصی دنبال می شود
و به یکی از صنایع دستی مردم این مناطق تبدیل شده است.
لالجین همدان، میبد یزد، سیاهکل گیلان، شهرضا در اصفهان، جویبار مازندران و کلپورگان
در سیستان و بلوچستان از مناطقی هستند

که هنرمندان سفالگر در آنجا مشغول به فعالیت می باشند.
البته اهل فن می دانند که سفال تولید شده در هر یک از این مناطق با دیگری در طرح و رنگ و نوع مواد تفاوت دارد
که این اختلاف ناشی از امکانات جغراقیایی هنرمندان سفالگر می باشد.

تاریخچه سفالگری ایران

تاریخچه سفالگری از گذشته تا به امروز

بدیهی است بشر اولیه ساخت ظروف گلی را در حد ابتدایی و رفع احتیاج آغاز کرد.
اما در دوران معاصر و با پیشرفت تکنولوژی و ورود رنگ،
طرح و حتی چرخ های سفالگری، تحول زیادی در تاریخچه سفالگری به وجود آمده است.
از سفالینه های معروف می توان کوزه و پیاله را نام برد ولی تنوع در سفال های ساخته شده بسیار بیش از این موارد است.
انواع ظروف، اشیاء زینتی، لوحه های آذین به اشعار زیبا از شعرای قدیمی، آبنماهای دیدنی و مدرن، کوزه آب،
پارچ و لیوان، ظروف مختلف رنگ آمیزی شده و پخته شده در کوره نمونه هایی از سفالگری در این دوران می باشند.

جهت ثبت نام و اطلاع از شرایط کلاس های آموزشی سفالگری