انواع روش های تزیین سفال
اصول اولیهی تزئین کردن برای سفالگران
وقتی به قطعات سفالی تمامشده فکر میکنیم، ناخودآگاه اولین چیزی که به ذهنمان میرسد لعاب زیبا و رنگهای تزئینی آن است.
بیایید با هم به راههای مختلفی که میتوان قطعات سفالی را تزئین کرد، نگاهی بیندازیم.
1. لعاب
لعاب در اکثر تزئینات سفال استفاده میشود.
انواع مختلفی دارد و تقریبا هر رنگی که به ذهنتان خطور کند و تمام بافتها را شامل میشود.
لعاب میتواند یک قطعهی سفالی ساده را به چیز خاصی بدل کند
و تکنیکهایی که میتوانید با آن استفاده کنید، بیپایاناند.
اگر از دید کاربردی نگاه کنیم، لعاب برای شیشهای کردن سفال و
تبدیل آن به ظرفی امن برای غذا و مایعات استفاده میشود.
وقتی قطعهای را در آتش میپزید و یک بار دیگر به صورت جداگانه ب
رای لعاب آن را در آتش میگذارید، باعث میشود قطعهی شما بادوامتر شود.
قطعهی سفالی خام زودتر پوسته پوسته میشود و با پختن اضافی برای لعاب این مشکل از بین میرود.
2. لعاب ثانوی و طراحی پیش از لعاب
لعابها را میتوان روی یکدیگر داد تا اثر بیشتری خلق شود. به این کار لعاب ثانوی (overglazing) میگویند.
بعضی از لعابهای ثانوی در واقع یک لایه لعاب روی لعاب نپختهی دیگری هستند که در دمای یکسان پخته میشوند.
از طرفی ممکن است بعد از پختن یک لایه لعاب به آن یک لایه دیگر اضافه کرد.
در این موارد باید ظروف را برای بار سوم درون آتش گذاشت؛ این بار با دمای پایینتر از لعاب لایه پایینتر.
طراحی پیش از لعاب در واقع نوع دیگری از لعاب نیست بلکه رنگآمیزی ای میباشد که
به سفال نپخته اعمال میشود و سپس لعاب روی آن میآید
(معمولا لعاب شفاف است تا رنگهای زیرین پیدا باشند).
طراحی پیش از لعاب جای زیادی برای خلاقیت باقی میگذارد.
اولا این که رنگهای زیادی وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید و همچنین
میتوانید رنگهایی که دارید را با هم مخلوط کنید تا سایه مورد نظر را به دست بیاورید.
با رنگها میتوانید طراحیها و الگوهای زیبای خود را بکشید.
حتی میتوانید این رنگها را مانند آبرنگ استفاده کنید و از آن جایی که روی سطح
سخت سفال میکشید، احتمال اشتباه کردن و سر خوردن لعاب کمتر است.
3. روکش (Slips and Engobes)
هر دو نوع روکش در اصل یک چیز هستند.
تفاوتی که بین دو کلمه وجود دارد بهخاطر ترجیحات زبانی در مناطق مختلف است.
«slip» بیشتر در اروپا مرسوم است و «engobe» در آمریکای شمالی بیشتر استفاده میشود.
هر دو کلمه به دوغاب مایعی اشاره دارند که از سفال یا سفال مخلوط شده با رنگ تشکیل شده است.
از slip و engobe برای تزئین سفال خیس استفاده میشود؛
با این کار میتوان رنگ، بافت و یا طراحی دوبعدی اضافه کرد.
مزیتهای استفاده از engobe این است که میتوانید آن را برای آتش خام (یا تک)
استفاده کنید؛ بدین معنی که میتوانید وقتی کار شما هنوز خیس است
یا کاملا خشک شده است، از آن استفاده کنید.
برعکس لعاب، engobe معمولا سطوح را براق نمیکند و حالت ماتی به آنها میبخشد.
تنها استثنای این مورد تراسیگیلاتا است؛ که میتوان با آن چیزهای براقتر هم تولید کرد.
4. بافت
سفال یک آفتابپرست بامهارت است.
اگر تواناییاش را داشته باشید، سفال میتواند بهشکل هر گونه مادهای دربیاید؛
از آهن گرفته تا کفشهای قدیمی.
سفال اثرپذیر است.
با استفاده از انواع مختلفی از ابزارها و اشیا روی ظروف خیس میتوان بافتهای مختلفی را روی آن درآورد.
سفال همچنین قابل تراشیدن است.
میتوانید روی گل خیس طراحیهای مختلفی پیادهسازی کنید.
هنگامی که گل در حال خشک شدن است اما هنوز آن را داخل تنور نگذاشتهاید،
طرحهایی که ایجاد کردهاید تُردی خود را حفظ میکنند.
همچنین گلهای خام جای بیشتری برای طرحهای پیچ در پیچ دارند.
مرمرکاری با دو نوع گِل (برای مثال بدنه گِل سفید و قهوهای مایل به قرمز)
راه بسیار خوبی برای خلق اثرهای مختلف روی سفال است.
یکی از بهترین راهها برای انجام آن این است که دو رنگ مختلف از سفال
را پهن کنید و سپس روی یکدیگر بگذارید.
سپس آرام آرام این تکه گل را وردنه کنید.
دو رنگ با هم مخلوط میشوند و طرحهای مرمری زیبا به وجود میآورند.
و سپس میتوانید شکل دلخواه خود را بسازید.
۱۰ نوع تزئین مختلف سفال و سرامیک
ممکن است برای چشمان آموزشندیده سخت باشد که تشخیص دهد نقشونگار و
موتیفهای مختلف روی یک ظرف چگونه به وجود آمده است
و تکنیک خاص آن را بفهمد و نامها و روندهای پشت آن را به یاد بسپارد.
در این مقاله ۱۰ عدد از عمومیترین انواع دکوراسیون و تزئینات ظروف سفالی را برای شما توضیح دادهایم.
1. نحوهی استفاده از قلممو
قلمموها قرنها است که به صورت بینالمللی برای تزئین ظروف سفالی استفاده میشوند؛
آنها پلی بین هنرهای زیبا، سرامیک و خطاطی هستند.
با زدن قلممو درون slip (مخلوط مایعی از گِل و آب) که رنگدانه دارد، مثلا زنگ آهن
قرمز زنگزده، میتوانید به سطح ظروف گِلی رنگ ببخشید تا با خشت خام یا لعاب کنتراست ایجاد کند.
بسته به پهنای سر قلممو و طول موی قلممو، میتوان خطوط زیبا و ظریف یا خطوط پهناور کشید.
و سفالگران میتوانند انواع مختلفی از افکتها را روی سفال ایجاد کنند.
اگر درست انجام شود، قلممو میتواند به ظرف سفالی حس تحرک و زندگی ببخشد.
حالتهای بذر گندم موتیفهای مورد علاقهی بسیاری هستند؛ چرا که شکل پرمعنی و سریعی دارند.
2. شانه زدن
شانه زدن تکنیکی است که شامل ساختن خطوط موازی روی سطح یک ظرف میشود؛
یا توسط کشیدن یک ابزار روی سفال و یا با پاک کردن slip خیس و نمایان کردن
سطح گِلی زیر آن. همهی روشهای شانه زدن در گذشته توسط سفالگران
استفاده شدهاند: تراشیدن استخوان و شاخ، چنگال، پرهای متقارن پرندگان.
شاید این اولین ابزار تزئینی بوده است که ظاهر نرم و طبیعیتری به سفال سخت میبخشیده است.
شانه زدن معمولا به همراه سفالگری سنتی استفورشایر استفاده میشده است؛
جایی که شانهها به همراه ابزارآلات دیگری برای به وجود آوردن الگوهای هندسی
و طراحیهای زیبا از قرن هفدهم استفاده میشدهاند.
امروزه کلایو بووِن این سنت را ادامه میدهد و با آزادی بسیار و
تلفیق مدرنیسم در خطوط شانه روی آن سرمایهگذاری کرده است.
3. انگشت کشیدن
انگشت کشیدن به شانه زدن شباهت دارد اما ظاهر کمی شلختهتری دارد و سفالگران
از دستان خود برای کشیدن طرح روی slip خیس استفاده میکنند.
همچنین درون slip نقاشی میکشند و طرحی از سطح نمایانشده درمیآورند.
از نوک انگشتان و شست برای اعمال slip به ظروف استفاده میشود؛ درست مانند
آثار هنری بینظیر ژان نیکولا جرارد و جای انگشتانش روی آنها.
ظروفی که نشانههای کشیدن انگشت دارند، میتوانند به علت ارتباط ذاتیای که
به سازندهی خود دارند، جذاب باشند: میتوانید انگشتان خود را به مانند خود سفالگر
روی نقوش بکشید و آنها را دنبال کنید و بفهمید چگونه هنگام تزئین حرکت کردهاند
و ارتباط خود با آن ظرف را نزدیک و شخصیتر کنید.
4. فَسِتینگ (Faceting)
فستینگ روند تراشیدن نوارهایی از سطح یک ظرف سفالی با چاقو، تیغ یا ابزارآلات سیمی است.
هم میتوان زمانی که سفال خشک شده است این کار را انجام داد و هم زمانی که روی چرخ و خیس است.
علاوه بر این که یک ظرف سفالی فستینگشده سودآورتر است، چرا که لبههای زاویهدار
نگه داشتن یک فنجان یا کاسه در دست را راحتتر میکنند، سطح آن نیز از نظر بصری جذابتر میشود.
مخصوصا اگر لعاب دور لبهها جمع شود یا از آن دور شود و رنگهای مختلفی را روی ظرف ایجاد کند.
کندن لایههای بیرونی یک ظرف سفالی به نوعی رگههای گِل را نمایان میکند و
حالت خیسیای که ممکن است در سطح خارجی به وجود بیاید را از بین میبرد و سطح بافتدار آن را بیرون میکشد.
نوع دیگری از فستینگ، شیارشیار کردن یا fluting است.
که با استفاده از یک تیغ خمشده یا سیم بریدگیهای بلند و نازکتر به وجود میآورند.
برعکس فستینگ که بیرون را صاف میکند، بریدگیهای فلوتینگ معمولا مقعر هستند و
درون ظرف رفتهاند؛ و با استفاده از سایهی طبیعی و جمع شدن لعاب روی سطح ظرف کنتراست به وجود میآید.
5. هاکِمه (Hakeme)
با این که هاکمه تکنیکی است که ژاپنیها قرنها از آن استفاده کردهاند،
این روش اولین بار توسط سفالگران کرهای که آن را به گیه یال میشناختند، اختراع شد.
Slip سفید معمولا با استفاده از یک قلمموی خشک به سطح ظرف اعمال میشود و
سفالگر حواسش هست که حرکات قلممو را روی سطح slip مرئی نگه دارد و اجازه دهد
سفال از فاصلههای درستشده در سطح توسط قلممو خودش را نشان دهد.
محبوبیت هاکمه بین استادان چای ژاپنی که از کره با خود ظروف آوردند،
بدون شک بهخاطر سادگی و حس تحرک ذاتی روی سطح آنان بود.
و عجیب نیست که این تکنیک امروز در دنیای سفالگری استفاده میشود.
این افکت مخصوصا روی ظروف گرد مثل داخل یک کاسه یا سطح خارجی یک یونومی
(yunomi) که طرح قلممو با خمیدگی ظرف یکی میشود، بسیار دلانگیز است.
6. فشار آوردن (impressing)
به این تکنیک مهر زدن (stamping) یا برجسته کردن (embossing) نیز میگویند.
impressing در واقع استفاده از یک شی یا ابزار برای فشار آوردن
به سطح ظرف سفالی برای جاگذاری یک طرح در گِل است.
معمولا وقتی سفال کاملا خشک شده باشد، این تکنیک را استفاده میکنیم.
فشار آوردن امروزه شاید یکی از محبوبترین انواع تزئینات سفالگری باشد:
هر سفالگری که پای کارهایش امضا میزند، معمولا یک مهر مینیاتوری از اول اسم و
فامیلش یا امضای موتیفش را روی سفالش میزند؛ که میتوان آن را در پایین یا کف ظروف سفالی پیدا کرد.
بخشی از جذابیت تزئین کردن به وسیلهی فشار آوردن بهخاطر تنوع اشیایی است که
میتوان با آنها طرحها را تولید کرد: ابزارهای خاص مخصوص سرامیک و مهرهای
گِلیای که خود سفالگران میسازند یا چیزهایی مثل نخ، طناب، برگ،
پر و صدف برای شکل دادن و درست کردن طرحهای جزئیتر برای لعاب دادن.
7. پارو زدن (paddling)
نوعی از impressing است که با تختههای چوبی یا پاروهایی که طرحهای ثبتشده دارد
برای تزئین سطح خشت خام استفاده میشود.
ظرف را با یک دست ثابت نگه میداریم با دست دیگر پارو رو محکم روی سطح میزنیم و
طرح هندسیای روی آن باقی میگذاریم.
جدا از این که این تکنیک برای سطوح بزرگتر بهتر از مهر زدن است، پارو زدن همچنین
باعث میشود استفادهی خوبی از نواحیای که لعاب در آن جمع میشود ببریم.
جایی که لعاب جمع میشود، سطح تیرهتر و حالت شیشهای به خود میگیرد
و روی لبههای طرح یک کنتراست زیبا ایجاد میشود.
8. خراشیدن و قلم زدن (Sgraffito)
در این تکنیک سطح ظرف سفالی را خراش میدهند و میتراشند؛ معمولا هم با
چند سطح slip کار میشود تا یک عکس حجاریشده یا طرحی روی ظرف پدید آید.
برخلاف شانه زدن که سطح slip را هنگامی که خیس است پاک میکنیم، در
sgraffito زمانی که slip در حال سفت شدن است یا به طور کلی خشک شده است، تزئین را انجام میدهیم.
با این که از sgraffito برای درست کردن موتیفهای تکرارشونده مثل ماهیها و
میگوهای در حال شنا استفاده میشده است، بسیاری از سفالگران از این تکنیک
به صورت مدرنی استفاده میکنند: سفالگر فرانسوی معروف ژان نیکولا جرارد از برشهای
sgraffito استفاده میکند و آنها را با سر قاشق چایخوری پدید میآورد.
طرحهایی که تزئینات متحرک و پرانرژیای دارند.
9. دنبال کردن با slip (slip-trailing)
Slip-trailing مانند کار با قلممو اعمال slip به سطح یک ظرف سفالی برای ساخت یک الگو یا عکس است.
برعکس کار با قلممو که روی slip میکشند، slip-trailing برای کشیدن slip روی گِل به کار میرود.
در اصل قوطیهای آهنی یا جعبههای سوراخدارد برای ریختن slip روی ظرف استفاده میشدند.
امروزه اشیای روزمره مثل بطریهای آب یا لامپهای خاص برای فشار دادن
و بیرون ریختن slip با سرعتها و نیروهای مختلف استفاده میشود.
سفالگران در طول تاریخ بسیاری از طراحیهای سنتی slip-trail را بازتولید کردهاند؛
انعطافپذیری این تکنیک به سازندههای امروز اجازه میدهد آزادی تولید افکتهای
متنوعی از جمله پاشیدن، اسپری کردن و چکیدن را داشته باشند که طرحهای آبسترهی زیبایی را به وجود میآورد.
10. مقاومت موم (Wax Resist)
Wax resist یک تکنیک تزئینی است که روی نامحلول بودن موم و ضدآب بودن آن تکیه میکند.
با استفاده از موم قبل از این که روی ظرف قلممو استفاده کرده باشیم یا آن را در slip
یا لعاب غوطهور ساخته باشیم، روی سطح موتیف میسازیم.
سپس مخلوط لعاب روی قسمتهای بدون موم میچسبد و خشک میشود و از قسمتهای مومدار میرود.
به جای موم میتوانید از لایههای لاتکس هم استفاده کنید
که در سالهای اخیر بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.
موم به دلیل این که توانایی آن را داریم که لایههای متعددی از موم را به لعاب یا slip
برای ساخت طراحیهای تزئینی پیچیده استفاده کنیم، منعطف است.
اما موفقترین موتیفها معمولا از یک لایه موم کمک میگیرند
و به ساده بودن طراحی برای تمام کردن ظرف اعتماد میکنند.
جهت ثبت نام و اطلاع از شرایط کلاس های آموزشی رنگ و لعاب