چرخ سفالگری

سفالگری صنعتی است آمیخته به هنر که قدمتی چندین هزار ساله دارد.
بشر اولیه بدون استفاده از تکنولوژی و ماشین آلات اقدام به ساخت سفالینه هایی با دست کرده ،
که هنوز هم بقای آن در موزه های سراسر جهان موجود است.

اختراع چرخ سفالگری ورود تکنولوژی در عرصه هنر سفالینه است که به بهترین شکلی توانست بر نتیجه نهایی سفال های ساخته شده تاثیر گذار باشد.
چرخ سفالگری دستگاهی است که از اجزای ساده ای تشکیل شده است.
چرخ های سفالگری اولیه شکل ساده تری داشتند و به شکل میزی با سه سوی بسته بودند.
امروزه چرخ سفالگری به طور کامل از آهن ساخته می شود و می توان آن را جا به جا کرد.
به طور معمول همه مراحل ساخت سفال بر روی این چرخ انجام می شود.
فعالیت سفال سازی با این دستگاه به صورت نشسته می باشد.
و سفالگر بر روی جایگاه مشخصی می نشیند و با چرخش چرخ، گل را شکل می دهد.

اجزای تشکیل دهنده چرخ سفالگری

  • سر چرخ یا چرخ بالشی :
    صفحه ای است گرد که می تواند از جنس آهن و یا چوب گردو باشد.
    این صفحه با قطر تقریبی 20 سانتی متر و به ضخامت 5 سانتی متر بر بالای چرخ سفالگری تعبیه شده،
    به گونه ای که بتوان گل مخصوص سفالگری را بر روی آن قرار داد.
  • صفحه ی گرد دیگری نیز در دستگاه سفالگری تعبیه شده که از سر چرخ با فاصله تقریبی 75 سانتی متر فاصله دارد.
    این صفحه نیز همچون صفحه گرد چرخ بالشی می تواند از چوب گردو و یا فلزی و آهنی باشد.
    قطر این صفحه تقریبا 65 سانتی متر و ضخامت آن 7 سانتی متر است.
    این صفحه با یک میله استوانه ای به صفحه اول متصل شده است.
    جنس استوانه حایل میان دو صفحه گرد اغلب چوب است.
    عملکرد این صفحه در چرخاندن صفحه اول تاثیر دارد.
    نحوه کار این صفحه به صورتی است که هنرمند سفالگر با زدن پا بر روی آن موجب چرخش چرخ سفالگری می شود.
  •  بخشی که از یک چوب به طول 40 سانتی متر و ضخامت 4 سانتی متر، از نقطه مرکزی صفحه پایینی می گذرد.
    قسمت اعظم این چوب در بالا و بخش کوچکی نیز در زیر چرخ سفالگری قرار دارد.

دیگر اجزای تشکیل دهنده چرخ سفالگری

  • یک میله آهنی از میان چوب 40 سانتی متری می گذرد.
    این میله از جنس آهن و به شکل استوانه ای است که از میان چوب استوانه ای تا سرچرخ وصل شده است.
    یک سر این میله در صفحه سرچرخ جا سازی شده و سر دیگر میله استوانه ای توسط یک بلبرینگ در درون زمین جای می گیرد.
    طول تقریبی این میله آهنی یک متر می باشد.
  • قبل از نصب بلبرینگ یک قطعه چوب مقاوم و تو خالی وجود دارد که برای ریختن روغن بوده است.
    روغن موجب نرمی و سهولت چرخش میله و صفحه گرد می شد.
    در چرخ های سفالگری امروزی این قطعه حذف و یا جایگزین با قطعه مناسب دیگری شده است.
  • یک قطعه چوب چهار طرفه و بلند هم در چرخ های سفال‌سازی اولیه وجود داشت که دو سر آن در دیواره صفحه گرد مخصوص گل جای می گرفت،
    و از زیر چرخ بالشی می گذشت و به میله آهنی می رسید.
    در این قسمت یک محفظه هلالی برای جا گذاری قطعه چوب موجود بود.
چرج سفالگری
چرخ سفالگری
  • قطعات چوبی پهن و کوتاه دیگری نیز در این چرخ دیده می شود که همگی برای کمک به گردش صفحه گرداننده بوده است.
    سفالگر با نشستن پشت این چرخ سفالگری می تواند با ضربه کف پا، صفحه گرداننده گل را به حرکت در آورد.

نقش قالب در چرخ سفالگری

برای برداشتن سفالینه های بزرگتر از روی چرخ سفالگری نیاز به وسیله ای است که به آن قالب گویند.
در واقع برای هر سفالینه نیاز به یک قالب می باشد و بهتر است همواره تعدادی قالب را آماده داشته باشیم.
قالب یک صفحه سفالی و یا چوبی گرد است که کاملا به اندازه چرخ بالشی است.
تنها تفاوت در ضخامت قالب است که کمی از صفحه گرداننده روی چرخ نازک تر است.
در نظر داشته باشید که برای ساخت اشیای سفالی به اندازه یگ گلدان و بزرگتر حتما باید از قالب استفاده کرد،
در غیر این صورت برای برداشتن سفالینه با مشکل روبرو خواهید شد.

تخته : برای جا به جایی و برداشتن سفال های ساخته شده کوچکتر از وسیله ای به اسم تخته استفاده می شود.
این تخته، صفحه ای است به ابعاد 30 در 40 سانتی متر که از وصل کردن تخته های باریک 10 سانتی متری به وجود آمده است.
این ها قسمت هایی از چرخ سفالگری اولیه را تشکیل می داد که سال ها مورد استفاده قرار می گرفت.
در واقع تا همین سال های اخیر نیز این نوع چرخ سفالگری تنها وسیله کار با سفال قلمداد می شد.
از سه دهه پیش تکنولوژی در چرخ سفالگری تحولی ایجاد کرد.
تسمه لاستیکی جای رابط چرخ و صفحه پایین را گرفته و دینام هم وظیفه چرخش چرخ را بر عهده دارد.

جهت ثبت نام و اطلاع از شرایط کلاس های آموزشی سفالگری